MBTI: Gölge ve Fonksiyon Rolleri

 MBTI’da ikisi çok yoğun olmak üzere kişilikleri aktif kullanılan 4 fonksiyona göre isimlendiriyoruz. Kalan 4 fonksiyon ise “gölge”mizi oluşturuyor. Buna bizim alt kişiliğimiz diyebiliriz. Gizlidir. Jung’a göre, gölge bilinçli ve bilinçsiz zihnimizin sınırında yer alır. Benliğin karanlık, yaşanmamış ve bastırılmış tarafıdır. Golge; istenmeyen ozellikler, zayıflıklar, korkular, ahlaki eksiklikler gibi kabullenilmek istenmeyen özellikleri kapsar. (Ve liderlik, çekicilik gibi arzu edilen özellikleri). Gölgemizi kendi kişiligimiz gibi etkili kullanamayız. Bilinçli kontrolümüzün dışındadır ve mutlaka kötüdür de diyemeyiz. Fakat zorlandığımız şartlarda,örneğin stres altında, ortaya çıkar ve karanlık tarafımızdır diyebiliriz. Egomuza zıttır. Egomuz, bizim tasarlanmış kimliğimizdir. Baskın ve yardımcı işlevlerimiz egomuzun merkezinde yer alır ve üçüncül ve aşağı işlevlerimizi geliştirdikçe egomuzun bir parçası haline gelir. Bunlar dışında kalanlar ilkeldir. Kendi başlarına  yeterli gelmediğinde egoyu korumak için kısa süreli görevler yaparlar.  

8 işlevli kişilik modelini bulan tipolog John Beebe, gölgemizi bizim göremediğimiz ama başkalarının gördüğü bir parçamız olarak tanımlar.

Gölge fonksiyonlar, dominant fonksiyonlarımızı aynen takip eder sadece içe veya dışa dönüklük değişir. Örnegin: ENTP fonksiyonlari NeTiFeSi ve gölgesi NiTeFiSe yani ENTPnin gölgesi INTJ olmuş oluyor.

Şimdi en baskından başlayarak bu 8 fonksiyonun görevlerine göz atalım.

1.Dominant (Kahraman)

 Bu fonksiyon kişiliğinizin tam merkezinde yer alır ve geliştirilmesi, kontrol edilmesi en kolay olandır. Dominant fonksiyonunuzu anlamak, geliştirmek ve farklılaştırmak kendini gerçekleştirmenin önemli bir parçasıdır.

2. Auxiliary (Destekleyici, İyi Ebeveyn)

 Dominant fonksiyonumuzla birlikte kişiliğimizin neredeyse tamamını oluşturur. Yardımcı, olumlu ve destekleyici şekilde kullanılır. 1’i dengeler. Ayrıca başkalarına yardım ederken de bu fonksiyondan yararlanırız.

3. Tertiary (Ebedi çocuk)

 Genellikle yaratıcı ve eğlenceli şekilde kullandığımız fonksiyondur ve rahatlama fonksiyonudur. Çünkü baskın kullandığımız ilk iki fonksiyona yardım edip yüklerini hafifletir. Bu fonksiyon çoğu zaman teselli edilmekten hoşlanır. Örneğin 3. fonksiyonunuz Si ise, gerçekçi olarak geçmişteki başarılarınızı hatırlamak sizi rahatlatabilir. Fe ise empati, onaylanma isteyebilirsiniz.

4. Inferior (Arzu, Ruh)

Zayıftır ama özeldir. Çünkü istek uyandıran şeyleri barındırır. Buraya hangi fonksiyon düşerse, ne istediğinizi açıklar. 4. fonksiyon bilinçaltının giriş kapısı olarak kabul edilir. Bu fonksiyonu genelde bastırırız ve utanç kaynağı olarak görürüz. Diğer yandan bu fonksiyonu düzgün kullanabilen kişilere genellikle hayranlık duyarız (yine de kullanmayı zaman kaybı sayarız). Sağlıklı şekilde kullanımı enerji ve yaratıcılık açısından çok önemlidir. Alt işlev, özünde baskın işlevle bağlantılıdır. 4 1’i tamamlar.  Yaşamlarının çoğu için bu fonksiyonu baskılayan insanlar tek taraflı, dengesiz ve sağlıksız hale gelir.

Gölge fonksiyonlara geçelim

5. The Opposing Role – Karşıt Rol

 Bunu dominant fonksiyonunuzun karşısında rahatsız edici şekilde dikilen biri olarak hayal edebilirsiniz. Dünyayı nasıl gördüğümüzü, hedeflerimizi sorgulayarak dominant fonksiyonumuzu gölgeler. Şüpheci ve muhalefettir. Baskın işlevinizin bakış açısından şüphe duymanıza neden olabilir. Ego icin bir tehdit oluşursa ortaya çıkması olasıdır.

6. The Critical Parent – Cadı/Senex

Çok eleştirici ve sınır koyucudur. Kendini veya başkalarını küçümseyip etkisiz hale getirir. Eleştirileri genellikle alaycı ve aşağılayıcıdır. İyi ebeveyn işlevini gölgeler. 2. fonksiyon geliştirip desteklerken 6 körükler, küçük düşürür. Eksiklerimizi dile getirip düşüncelerimizi reddeder. Hem bize hem de başkalarına etki edebilir. Olumlu yönüyse, diğerlerini daha derinlemesine anlamamızı sağlamasıdır.

Bazen birinin bize göre çocuksu olduğunu gördüğümüzde bu kritik rolü üstleniriz. Birisi 7. fonksiyonumuzu tetiklediğinde, onları kontrol etmeye çalışmak için tepki verebiliriz.

Örneğin bir ENTP yardımcı olarak Ti kullanır, Te “kritik ebeveyn” rolünüzü yerine getirir. Birinin çocuksu ve olgunlaşmamış olduğunu hissettiğinde, onun nesnel mantığı, organizasyonu, planlama yetenekleri hakkında eleştirel olabilir.

7. The Trickster

Hilebaz 3. fonksiyonu gölgeler ve onun aksine kötü niyetli ve aldatıcı olabilir. Ebedi çocuk dediğimiz 3’ü korumaya çalışır ama ilişkilerde veya kendi içimizdeki çatışmalarda kaos yaratabilir. Bu fonksiyonu kullanırken genelde rahatsız hissederiz. İnsanları içinden çıkılmayan çelişkilere çekebiliriz. Saygısız yanlış ve manipülatif davrandığımızı görebiliriz. Kulağa kötü gelse de hem yıkıcı hem yapıcıdır. Yeni bir düzene yol açmak için önüne gelen sınırları yıkıp düzensizlik yaratır.

Örneğin INTJ’de bu işlev Fe’dir. Bu yüzden bir INTJ Fe’nin kullanımını çok çocukça veya manipülatif bulabilir. Diğer yandan, bazı durumlarda, el altından birine saldırmak için Fe kullanabilir.

8. The Demon

Bu da bizim alt fonksiyonumuzun alt fonksiyonu, en dip noktadır. En çok baskıladığımız fonksiyondur. Bu fonksiyonla ilişkimiz çok negatif olabilir. Bu işlevi dominant kullanan insanlarla ilişkilerinizde mücadele edebilirsiniz. (Sizin en zayıf yönünüzü en güçlü şekilde kullanan kişiler demektir bu da).  Ayrıca çok bilinçsiz olduğu için beklenmedik şekilde patlayıp sonra aynı şekilde yok olabilir.

Örneğin ENFJ’de iblis Te’dir. ENFJ, Te işleyişini yanlış anlayabilir ve onu ahlaki olarak “kötü” görebilir. Te kullanmak zorunda kaldığında da benliğinin çok dışında hissedebilir.

Son olarak özetle her tipin gölgesi şu şekildedir:

• ESTP Gölge: ISTJ
  Si: Geçmişi algılamada inatçı ve şimdiki zaman bağlantısına takılı. Te: Düzensizlik ve verimsizlikten hoşnutsuz olabilir. Fi: Bencilce, kendi için önemli olanı katı bir şekilde takip edebilir. Ne: Satır aralarını gereğinden fazla okuyabilir, olmadığı yerde olumsuz niyetler görebilir.
• ISTP Gölge: ESTJ
  Te: Organize etme konusunda inatçı olabilir ve sistematik bir yaklaşımda ısrar edebilir. Si: Geçmişe odaklanmamayı tercih eder, ancak geçmişi çok eleştirir ve olumsuz hatıraları çok kullanır. Ne: Durumları naif bir şekilde yorumlar. Fi: Bir şeylerin değerini çok az önemseyebilir.
• ESFP Gölge: ISFJ
  Si: Geçmişi algılamada inatçı ve şimdiki zaman bağlantısına takılı. Fe: Grubun beklentileri konusunda isyan ve ayrılma noktasına kadar oldukça eleştirel ve hoşnutsuz olabilir. Ti:  Çelişkili ve mantıksız açıklamalar yapabilir veya fikirlere inanabilir. Ne: Satır aralarını gereğinden fazla okuyabilir, olmadığı yerde olumsuz niyetler görebilir.
• ISFP Gölge: ESFJ
  Fe: Başkalarının onları nasıl etkilediği konusunda inatçı. Si: Geçmişe odaklanmamayı tercih eder, ancak geçmişi çok eleştirir ve olumsuz hatıraları çok kullanır. Ne: Durumları naif bir şekilde yorumlar. Ti: Diğerlerinin tutarsızlıklarına dikkat çekerken, bu ilkenin farklılıklarını görmek yerine tek bir ilkeye bağlı kalmaya yönelik dogmatik bir eğilim gösterebilir.
• ESTJ Gölge: ISTP
  Ti: Prensipleri takip ederek her şeyi basit ve robotik bir şekilde kategorize edebilir. Se: O ana kapılıp dürtüsel davranışlarda bulunabilir. Ni: Bir şeyin nasıl olacağını tasavvur eder ve işe yaramayacağına dair işaretleri görmezden gelin, hiçbir şeyi öngörmez. Fe: Kendilerini başkalarının onları sevmediğine, takdir etmediğine ama kendinin başkalarının beklenti ve ihtiyaçlarını fazlasıyla karşıladıklarına ikna olmuşlardır.
• ISTJ Gölge: ESTP
  Se: İnatçı ve durumu doğru bir şekilde okumaları konusunda ısrarcı.Ti: Çalışma ilkelerini açıklamamayı tercih ederler ve öğrendikleri çerçevelere takılıp kalabilirler. Fe: Başkalarının endişelerini gereğinden fazla ele almak ve sahte bir yakınlık duygusu yüzünden hayal kırıklığı hissedebilir. Ni: Korkunç yanlış tahminlerde bulunur ve sembolizmi yol gösterici olarak yanlış şekilde kullanır.
• ESFJ Gölge: ISFP
  Fi: Belirli bir amaç için seferber olan ve insanları harekete geçirmek yerine onları dışlayan değerler konusunda inatçı. Se: O ana kapılıp dürtüsel davranışlarda bulunabilir. Ni: Bir şeyin nasıl olacağını tasavvur eder ve işe yaramayacağına dair işaretleri görmezden gelin, hiçbir şeyi öngörmez. Te: Başkaları mantıklarını duygusal argümanlarla eleştirirse tepki gösterip ve öznel argümanlar yapar.
• ISFJ Gölge: ESFP
  Se: İnatçı ve durumu doğru bir şekilde okumaları konusunda ısrarcı. Fi: İnançlardaki çatışmalar, eleştirel olma ve başkalarını arzularına kilitlenme. Te: Planlama sürecinde kendilerini ve başkalarını yanlış yönlendirebilir, gereksiz zaman harcayabilir. Ni: Korkunç yanlış tahminlerde bulunur ve sembolizmi yol gösterici olarak yanlış şekilde kullanır.

• ENTJ Gölge: INTP
  Ti: Prensipleri takip ederek her şeyi basit ve robotik bir şekilde kategorize edebilir. Ne: Söylenmemiş potansiyellerden habersiz, çıkarımlar ve ara bağlantılarla yoldan çıkabilir. Si: Alıştıklarına tutunup kendini tekrar edebilir. Fe: Kendilerini başkalarının onları sevmediğine, takdir etmediğine ama kendinin başkalarının beklenti ve ihtiyaçlarını fazlasıyla karşıladıklarına ikna olmuşlardır.
• INTJ Gölge: ENTP
  Ne: Ortaya çıkan bilgilere yanıt verme ve gizli bir anlama kilitlenme konusunda inatçı olabilir. Ti: Çalışma ilkelerini açıklamamayı tercih ederler ve öğrendikleri çerçevelere takılıp kalabilirler. Fe: Başkalarının endişelerini gereğinden fazla ele almak ve sahte bir yakınlık duygusu yüzünden hayal kırıklığı hissedebilir. Si: İşlerin nasıl olduğuna dair izlenimlere takılabilir, geçmişin etkisini gözden geçirerek zaman kaybeder.
• ENTP Gölge: INTJ
  Ni: Geleceğin nasıl olacağına dair algılar konusunda inatçı olup ve olmayacak bir vizyona kilitlenebilir. Te: Düzensizlik ve verimsizlikten hoşnutsuz olabilir. Fi: Bencilce, kendi için önemli olanı katı bir şekilde takip edebilir. Se: İzole ayrıntılara odaklanıp onlara dürtüsel davranabilir.
• INTP Gölge: ENTJ
  Te: Organize etme konusunda inatçı olabilir ve sistematik bir yaklaşımda ısrar edebilir. Ni: Olayların nasıl gelişeceğine dair olumsuz düşüncelere takılır. Se: Bir durumun algılanan gerçekler üzerinde durup son derece dürtüsel davranabilir. Fi: Bir şeylerin değerini çok az önemseyebilir.
• ENFJ Gölge: INFP
  Fi: Belirli bir amaç için seferber olan ve insanları harekete geçirmek yerine onları dışlayan değerler konusunda inatçı. Ne: Söylenmemiş potansiyellerden habersiz, çıkarımlar ve ara bağlantılarla yoldan çıkabilir. Si: Alıştıklarına tutunup kendini tekrar edebilir.  Te: Başkaları mantıklarını duygusal argümanlarla eleştirirse tepki gösterip ve öznel argümanlar yapar.
• INFJ Gölge: ENFP
  Ne: Ortaya çıkan bilgilere yanıt verme ve gizli bir anlama kilitlenme konusunda inatçı olabilir. Fi: İnançlardaki çatışmalar, eleştirel olma ve başkalarını arzularına kilitlenme. Te: Planlama sürecinde kendilerini ve başkalarını yanlış yönlendirebilir, gereksiz zaman harcayabilir. Si: İşlerin nasıl olduğuna dair izlenimlere takılabilir, geçmişin etkisini gözden geçirerek zaman kaybeder.
• ENFP Gölge: INFJ
  Ni: Geleceğin nasıl olacağına dair algılar konusunda inatçı olup ve olmayacak bir vizyona kilitlenebilir. Fe: Grubun beklentileri konusunda isyan ve ayrılma noktasına kadar oldukça eleştirel ve hoşnutsuz olabilir. Ti:  Çelişkili ve mantıksız açıklamalar yapabilir veya fikirlere inanabilir. Se: İzole ayrıntılara odaklanıp onlara dürtüsel davranabilir.
• INFP Gölge: ENFJ
  Fe: Başkalarının onları nasıl etkilediği konusunda inatçı. Ni: Olayların nasıl gelişeceğine dair olumsuz düşüncelere takılır. Se: Bir durumun algılanan gerçekler üzerinde durup son derece dürtüsel davranabilir. Ti: Diğerlerinin tutarsızlıklarına dikkat çekerken, bu ilkenin farklılıklarını görmek yerine tek bir ilkeye bağlı kalmaya yönelik dogmatik bir eğilim gösterebilir.