MBTI: Bilişsel Fonksiyonlar

 Merhaba. Eskiden yaptığım paylaşımları daha düzenli şekilde tutmak için bu blogu açtım. Öncelikli amacım açık ve anlaşılır olmak. İlk yazımın da MBTI hakkında genel bilgi verip bilişsel fonksiyonlara değinmesi doğru olur.

MBTI, yani Myers-Briggs Tip İndikatörü, Katharine Briggs ve Isabel Briggs Myers tarafından oluşturulmuştur. 1923’te İsviçreli psikiyatr Carl Jung’ın Psikolojik Tipler kitabının çevirisinin yayımlanmasıyla Jung’ın teorisini daha gündelik kullanıma dönüştürmeye çalıştılar. Belki bilmek isteyeceğiniz diğer şey şudur ki Myers veya Briggs psikoloji alanında resmi bir eğitim almamıştır.
Peki asıl konumuza gelelim: Fonksiyonlar
Dört çeşit (N,S,T,F) ve bunların içe-dışa dönük şekilleriyle toplamda sekiz fonksiyon (Ne,Ni, Se, Si, Te, Ti , Fe, Fi) vardır.İki tür bilişsel süreç tanımlanır: Algılama (P) ve Yargılama (J). Yargılama fonksiyonlarını karar verme ve çıkarımda bulunmada kullanırız. Algılama işlevleri ise bilgi alma ve veri toplamada bize yardım ederler. Sezme (N) ve Duyumsama (S) algı fonksiyonuyken düşünme (T) ve hissetme (F) yargı fonksiyonudur. Aslında tiplerdeki J ve P’ler de bu işlevlerin kullanım şekilleriyle belli olur. Her gruptaki ikişer işlev, birbirine ters olacak şekilde çalışır. Örneğin Te kullanan bir tip, hissetme fonksiyonu olarak Fi kullanır. Genellikle dört fonksiyon ile ifade edilen MBTI tiplerinde ilk iki fonksiyon fazlasıyla önemlidir. Bunlar sırasıyla algılama-yargılama veya tam tersi şeklindedir. Ayrıca biri içe dönükken diğeri dışa dönüktür. İlk iki fonksiyondan dışa dönük olan yargılama fonksiyonu ise tipimizi XXXJ olarak adlandırırız. Algılama ise aynı şekilde XXXP’dir. Tiplerin içe ya da dışa dönük olması ise tamamen ilk fonksiyon ile ilgilidir. Yani burada odaklandığımız olay insanların sosyal olarak içe-dışa dönmesi değil, fonksiyonların nasıl çalıştığıdır. Bu yüzden Ambivert yoktur, XNFP şeklinde bir tip de yoktur. (Bu konuyla ilgili bazı tiplere özel yazı yazmayı düşünüyorum.)
Bu 8 fonksiyonu şimdilik kısaca daha yakından tanıyalım

Dışa dönük düşünme (Te)
Dış sistemleri rasyonel olarak anlayıp daha verimli ve etkili hale getirmeyi amaçlayan fonksiyondur. . Te kullanıcıları verim ve tutarlılık ararlar. Belirsizlikten pek hoşlanmazlar. Onlar için önemli olan bir şeyin işe yarayıp yaramadığıdır. Doğrudan ve iş bitiricilerdir. Düşüncelerini dışa aktarır, sesli düşünürler. Ayrıca çok fazla ve istenmeden tavsiye verebilirler (hataları fark ettikleri için). Bu yüzden otoriter görünebilirler. Acil durum planları yapmakta iyidir çünkü her olasılığa hazırlıklı olmak isterler. Hızlı karar verip uygularlar ve hedef odaklılardır.

“Tanımı gereği, sürekli amacı bütün yaşam aktivitelerini entelektüel sonuçlar ile ilişkilendirmektir. ister nesnel gerçekler, ister genelgeçer fikirler olsun, her zaman nesnel verilerle yönlendirilen sonuçlar ortaya çıkar. Bu tip insan, karar vermede sesini gerçek nesnel gerçekliği ya da nesnele yönelik entelektüel kaideyi esas alır. İyi ve kötü bu formülle ölçülür. Bu formüle uygun olan her şey doğrudur; onunla çelişen her şey yanlıştır ve ona tarafsız olan her şey tamamen tesadüfidir. “

İçe dönük düşünme (Ti)
İçe dönük düşünme, öznel düşünme işlevidir. Mantık ve tutarlılık arar, ancak Te’nin aksine dıştan çok iç değerlendirmelerine bağlıdırlar. Tutarsızlıkları belirleyerek analiz edip kategorize ederler ve kesinliğe ulaşırlar. Derinlemesine analiz ederler. Ele aldıkları şeyi nasıl kullanacaklarından da öte, onu en küçük parçaya ayırıp tamamen anlamak isterler. Tabi bu yüzden Te gibi hızlı karar verici değillerdir. Fakat daha sonrası için hataları çabuk fark ederler.

“İçe dönük düşünür de dışa dönük düşünür gibi kesin olarak fikirlerden etkilenir; o da fikirlerini izleyecektir, ancak ters yönde: dışa değil içe doğru. Onların amacı genişlik değil yoğunluktur.”

Dışa dönük duygu (Fe)
Genel olarak, dışadönük duygu, fenomenlerin dış çevresiyle uyumlu olmasıyla ilgilidir. Fe kullanıcıları sosyal bağlara ve uyuma önem veren, bir grubun parçası olmayı önemseyen ve başkalarının refahı ile ilgilenen kişilerdir. Karar verirken neyin uygun olduğuna dikkat ederler. Çok empatiktir ve kendi isteklerini ikinci plana atma eğilimindedir. İnsanların duygularını okumakta gerçek bir yetenekleri vardır.

İçedönük duygu (Fi)
En öznel karar veme işlevidir. Fi kullanıcısı kendi kişisel değerlerine uygun şekilde davranmaya çalışır. Bu değerler toplumsal veya kültürel değerlerden tamamen bağımsızdır. İçedönük duygu genellikle çok az açıkça sergilendiğinden açıklanması zor olarak görülür. Duygularını ve inandıkları şeyleri sanat yoluyla ifade etmeyi seçebilirler.

Dışa dönük duyum (Se)
Dışa dönük duyum, olguları gerçekçi ve somut bir şekilde algılayan algılama işlevidir. Dış dünyadaki fiziksel bilgileri yani duyu organlarımızla algılayabildiklerimizi kullanır. Nesneldir. Güçlü bir gözlemcidir ve geçmiş/gelecek bağlantısı olmaksızın ana odaklanıp saf verileri toplar. Se kullanıcıları yeni deneyimlere ve heyecana önem verir. Pratik ve hızlı çözümler üretmekte iyidir.

İçe dönük duyum (Si)
İçe dönük duyum da dış dünyada ve duyu organlarımızla algılayabildiğimiz verilere odaklanır fakat daha özneldir. Çevrede olup biten her şeyi büyük bir netlikle hafızalarına yerleştirirler. Böylece değişiklikleri hemen fark ederler. Yüzeysel değillerdir, arka planı çok iyi okurlar. Dikkatli, rutine bağlı, ayrıntıcı olmaları ve hatalarından kolay ders çıkarıp tekrar etmemelerinden içe dönük duyumsamanın geçmişe bağlı olduğu çıkarımını yapabiliriz. Ancak bu Jung tarafından söylenmemiştir.

Dışa dönük sezgi (Ne)
Dışa dönük sezgi, teorik ve soyut bağlantılar kurar. Yine dış dünyadan veri toplar ancak bunları olduğu gibi algılamak yerine başka şeylere dönüştürürler. Onlar için her şeyin birbiriyle bağlantısı olabilir. Diğer tiplerin fark edemeyeceği bağlantıları görebilirler. Bu yüzden Ne’yi sonsuz olasılıklar zinciri ve sürekli beyin fırtınasıyla açıklayabiliriz. Dışa dönük sezgi kullanıcıları girişimci insanlardır. Fikirlerini konuşmayı ve tartışmayı severler. Ağırlıklı geleceğe yönelik ve yenilikçidirler. Rutinden hoşlanmazlar. Kaosu daha fazla veri almak için bir fırsat olarak görebilirler.

İçe dönük sezgi (Ni)
Anlaşılması da anlatılması da en zor fonksiyon. Dominant veya yardımcı olarak bu fonksiyonu kullanan insan sayısı da diğerlerine göre daha azdır. İçe dönük, sezgisel ve öznel bir bilgi toplama sürecidir. Dış veriler olmadan olası sonuçları öngörür. Bilinçli zihne bağlı olmayan tek işlevdir. Çevrede olup bitenin ötesinde altta yatan anlamlara ve sembollere odaklanır. Ni kullanıcıları çevreden çok kopuk görünebilirler. Çok fazla teorik dil, sembol ve metaforlar kullanırlar. Algıları dış dünyadan değil, bilinçdışından geldiği için fikirlerini kelimelere dökerken zorlanabilirler. Ve bunun için sinirlenebilirler. Geleceğe yöneliktir ve çoğu zaman doğru çıkan ama nedenini “açıklayamadıkları” öngörülerde bulunurlar. Bu yüzden bu insanlar bazen bazı kişiler tarafından mistik olarak adlandırılabilir.